Αυτισμός & Ρουτίνα

Ο Τομ είναι 22 ετών και έχει διαγνωσθεί με αυτισμό, μαθησιακές δυσκολίες και επιθετική συμπεριφορά.

Οι γονείς του, λόγω της δουλειάς τους και λόγω της επιθετικής συμπεριφοράς του, έχουν επιλέξει ο Τομ να μένει στο νοσοκομείο/σπίτι όπου και μπορεί να παίρνει την απαραίτητη φροντίδα και βοήθεια που χρειάζεται. Το νοσοκομείο/σπίτι είναι ένα μέρος για παιδιά και νέους/νέες με αυτισμό και βρίσκεται σε μια επαρχία της Αγγλίας. Αυτό είναι  το σπίτι τους και όλοι οι ασθενείς έχουν τα δωμάτια τους, καθώς και δωμάτια δημιουργίας που μπορούν να απασχοληθούν και να εξασκήσουν ότι τους αρέσει να κάνουν. Υπάρχουν ψυχολόγοι, λογοθεραπευτές και προσωπικό που βοηθάει και στηρίζει, σωματικά και ψυχικά τα άτομα που μένουν μέσα. Δεν ακολουθείται κάποια τεχνική κατά βάση, μα ανάλογα με το άτομο επιλέγουν όλοι οι θεραπευτές μαζί, ποια τεχνική είναι η καλύτερη. Στην περίπτωση του Τομ χρησιμοποιούμε person-centered.

Η καθημερινότητα του Τομ, μετά από δική του επιλογή δεν έχει μεγάλη ποικιλία, αλλά έχει κάποιες μόνιμες συνήθειες. Κάθε πρωί κάνει μπάνιο και πηγαίνει για το πρωινό του στην τραπεζαρία. Μετά παίρνει ένα μαξιλάρι και κάθεται στο πάτωμα μπροστά στο πλυντήριο των ρούχων και το χαζεύει για λίγες ώρες. Μετά θα πάει στην τραπεζαρία για να φάει το μεσημεριανό του και μετά πάλι θα πάει μπροστά στο πλυντήριο μέχρι να αισθανθεί κουρασμένος. Έπειτα ή θα κάνει λίγο τραμπολίνο ή θα ακούσει την 9^η συμφωνία του Μπετόβεν. Μετά πάλι θα επιλέξει να χαζεύει το πλυντήριο, παρόλο που θα του προταθούν πολλές δραστηριότητες, και μετά θα έρθει ο βραδινός ύπνος. Το επόμενο πρωί πάλι ακολουθεί την ίδια σειρά δραστηριοτήτων.

Όλη η ρουτίνα και η διαδικασία αλλάζει κάθε Παρασκευή. Ο Τομ ξέρει πως κάθε Παρασκευή θα έρθουν οι γονείς του να τον πάρουν, να περάσει το Σαββατοκύριακο μαζί τους.

Όμως πριν από λίγους μήνες ο Τομ ήρθε αντιμέτωπος με μια καινούργια αλλαγή. Οι γονείς του, ζήτησαν να πηγαίνει σπίτι όχι κάθε Σαββατοκύριακο, μα κάθε δύο, λόγω της μεγάλης απόστασης που έπρεπε να οδηγήσουν για να τον πάρουν και να τον φέρουν πίσω στην μονάδα.

Ο Τομ που ήταν μαθημένος σε μια άλλη ρουτίνα αναστατώθηκε απότομα. Άρχισε να αναπτύσσει και πάλι την προκλητική του συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να κάνει κακό στον εαυτό του και στο προσωπικό της μονάδας. Σταμάτησε να τρώει και να πίνει νερό και μείωσε τον βραδινό του ύπνο σε 4 ώρες ημερησίως.

Προκειμένου να τον βοηθήσουν, δημιουργήθηκε ένα social story και οι θεραπευτές του το  διάβασαν μαζί του αρκετές φορές. Χρειάστηκε να του το ξανα-υπενθυμίσουν πολλές φορές μέχρι να το αποδεχτεί και να συνηθίσει την καινούργια του ρουτίνα. Εάν οι γονείς του, είχαν ενημερώσει τους θεραπευτές του αρκετό καιρό πριν κάνουν την αλλαγή, θα υπήρχε χρόνος  να τον βοηθήσουν να αλλάξει την ρουτίνα του.

Η ρουτίνα και ο αυτισμός είναι δυό έννοιες που είναι δεμένες. Ο θησαυρός των αυτιστικών ατόμων είναι η ρουτίνα και οι καθημερινές τους συνήθειες. Όταν αυτές αλλάζουν είναι σαν να αλλάζει όλη η ζωή τους. Η παραμικρή ανούσια αλλαγή σε εμάς, μπορεί να προκαλέσει χάος στην ζωή ενός αυτιστικού ατόμου.

Οπότε, όταν θέλουμε να αλλάξουμε τη ρουτίνα ενός ατόμου με αυτισμό, καλό θα είναι να το σχεδιάζουμε από νωρίς και να προετοιμάζουμε το έδαφος, να ενημερώνουμε το άτομο για το τι πρόκειται να συμβεί.

Είναι ευκολότερο να σχεδιάζουμε από νωρίς τις αλλαγές που πρόκειται να συμβούν για να αποφύγουμε τις δύσκολες καταστάσεις. Εάν π.χ. έχουμε να πάμε στον οδοντίατρο μπορούμε να προετοιμάσουμε το άτομο χρησιμοποιώντας είτε ένα social story (εικόνα 2) είτε ένα πρόγραμμα (εικόνα 1)

.

Εάν αποφασίσουμε να χρησιμοποιήσουμε socialstory, φτιάχνουμε μια ιστορία για το πώς θα πάμε στον οδοντίατρο, ποιά διαδρομή θα ακολουθήσουμε και τι θα κάνουμε εκεί, για ποιόν λόγο θα πάμε. Εάν αποφασίσουμε να χρησιμοποιήσουμε το πρόγραμμα, μπορούμε να δείξουμε στο άτομο, εικόνες ενός ρολογιού με μια συγκεκριμένη ώρα και μαζί την εικόνα της δραστηριότητας που θα κάνουμε εκείνη την στιγμή. Εδώ θα πρέπει όμως να είμαστε λίγο προσεκτικοί γιατί εάν ενημερώσουμε το άτομο ότι θα κάνουμε κάτι μια συγκεκριμένη ώρα, και δεν το κάνουμε εκείνη την ώρα, μπορεί να προκαλέσουμε άγχος και επιθετική συμπεριφορά.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούμε να βοηθήσουμε ένα αυτιστικό άτομο να κάνει μια αλλαγή στην ρουτίνα του και στις συνήθειες του. Αρκεί να βρούμε τον κατάλληλο και εκείνον που ’’ταιριάζει’’ καλύτερα στο άτομο.

Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως η ρουτίνα για τα αυτιστικά άτομα είναι ένας τρόπος να νιώθουν ασφάλεια. 

Εικόνες απο : http://www.speechbuddy.com/blog/wp-content/uploads/2012/05/speech5.jpg

                       http://asdteacher.com/wp-content/uploads/2013/05/IMG_1850.jpg

Πως να υποστηρίξουμε τα άτομα με αυτισμό?

Τα άτομα με αυτισμό έχουν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, επικοινωνίας και κατανόησης.

Έχω δουλέψει αρκετά με παιδιά με αυτισμό για να ξερώ πως το πιο σημαντικό συστατικό στην υποστήριξη τους ειναι η υπομονή και ο χρόνος. Χρόνο να σε εμπιστευτούν,χρόνο να σε γνωρίσουν. 

Τα παρακάτω ειναι σημεία κλείδια στην υποστήριξη των αυτιστίκων ατόμων. 

• Εξηγείστε σε κάθε βήμα τι πρόκειται να γίνει και για πόση ώρα. Είναι πολύ σημαντικό τα αυτιστικά παιδιά να ξέρουν τι πρόκειται να συμβεί και γιατί.    
  
• Τα αυτιστικά άτομα θέλουν την δίκια τους ώρα για να κατανοήσουν κάτι. Εαν ρωτάτε κάτι ή τους λέτε κάτι, δώστε τους λίγα λέπτα για να σας δώσουν μια απάντηση. 
• Οι ερώτησεις που κάνουμε στα παιδιά-άτομα με αυτισμό πρέπει να είναι μικρές και με καθαρή έννοια. πχ αντί για "μήπως ξέρεις να μου πείς τι ώρα είναι? " καλύτερα να ρώτησουμε κατευθείαν "τι ώρα είναι?" 
• Τα άτομα με αυτισμό δεν έχουν την δυνατότητα να καταλάβουν λέξεις με διπλή έννοια, ιδιωματισμούς, ανέκδοτα ή σχήματα λόγου. Όταν τους πούμε "σήμερα έχει ένα ήλιο με δόντια" θα ψάχνουν να βρούν τα δόντια του ήλιου. 
• Ρουτίνα. Ρουτίνα παντού και πάντα. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μια ρουτίνα καθημερινά γιατι έτσι τα παιδιά με αυτισμό αισθάνονται ασφαλή. Αισθάνονται ασφάλεια μέσα στην ρουτίνα γνωρίζοντας τι θα συμβεί κάθε μέρα και με ποιά σειρά. 
  
• Το περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό. Τα παιδιά με αυτισμό είναι πολύ ευαίσθητα στο φώς, τον ήχο, στις κινήσεις και στα αγγίγματα. Θα πρέπει το περιβάλλον να είναι ήρεμο ώστε να μην βοηθάει στην ανάπτυξη του άγχους.  

Αυτισμός. Να φοβηθώ?

Οχι!

Να μην φοβηθείς καθόλου. 

Ο αυτισμός δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε.
 Με τον φόβο δεν καταφέρνουμε πολλά παρα μόνο να κρατάμε σε απόσταση αυτά που δεν ξέρουμε. 

Για να κατανοήσουμε τον αυτισμό, θα πρέπει πρώτα να μάθουμε τι είναι αυτισμός. 

Τι είναι λοιπόν αυτισμός? Είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε?
Κάτι που πρέπει να αντιμετωπίζουμε με καχυποψία?

Τίποτα απο ολα αυτά. 

Ο αυτισμός είναι μια δυσκολη αναπτυξιακή διαταραχη                             την όποια τα άτομα την έχουν για πάντα και αποτελεί ίσως την πιο βαριά ψυχική διαταραχή της παιδικής και εφηβικής  ηλικίας. 

Ο αυτισμός επηρεάζει το πως ενα άτομο κατανοεί τα οσα βλέπει ακούει και γενικά αισθάνεται. 

Οπότε, εαν μιλάμε για αυτισμό, μιλάμε για μια διάχυτη διαταραχή της ψυχολογικής ανάπτυξης του ατόμου, η οποία περιλαμβάνει δυσκολία στην συναλλαγή με αλλους ανθρώπους, στην κοινωνική κατανόηση, στην επαφή συναισθημάτων και στην επικοινωνία.

O αυτισμός μπορεί να διαγνωσθεί μεταξύ των 2 και 4 χρονών και ειναι πιο συχνος στα αγορια παρα στα κορίτσια. 

Ο αυτισμός δεν θεραπευται αλλά με την βοήθεια ειδικών το παιδί μαθαίνει να επικοινωνεί καλυτέρα και να αναπτύσσει τις δεξιότητες του.  

Ο πρώτος που επίσημα αναγνώρισε τον αυτισμό ως διαταραχή ήταν ο Αυστριακος Leo Kanner το 1943. Ο Kanner έκανε μια ερεύνα τοτε με 11 παιδιά και και μέσα απο αυτή την ερεύνα κατέληξε σε μια σειρά με 8 γνωρίσματα και αργότερα απομόνωσε μόνο δυο από τα οχτώ ως τα στοιχεία κλειδιά του αυτισμού. Την υπερβολική απομόνωση και την διατήρηση ομοιότητας (ρουτινα). 

Ουσιαστικά λοιπόν, όταν λέμε πως ενα παιδί έχει αυτισμό, εννοούμε πως έχει έναν αλλο τρόπο σκέψης, έναν αλλο τρόπο να δείχνει τα αισθήματα του και τα συναισθήματα του, εναν αλλο τρόπο να επικοινωνεί και γενικά εναν διαφορετικό τρόπο ζωής, απο αυτόν που εμείς εχουμε συνηθίσει. Του αρέσει να απομονώνεται και να μην κάνει παρέα με αλλα παιδιά ή να μην μοιράζεται τα παιχνίδια του. 

Πηγη : Journal of autism and developmental disorders.

            Εθνικο και Καποδιστριακο Πανεπιστημιο Αθηνων.